Termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka.

Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 22 maja 2018 r. przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Wojciecha Kasztelana, po rozstrzygnięciu zagadnienia prawnego przedstawionego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego we wniosku z dnia 3 listopada 2017 r.

"1. Czy złożenie przez rodziców, jako przedstawicieli ustawowych dziecka powołanego do dziedziczenia, oświadczenia w imieniu dziecka na podstawie art. 1015 § 1 KC o odrzuceniu spadku, którego pasywa wyczerpują lub przewyższają wartość aktywów, stanowi czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka w rozumieniu art. 101 § 3 KRO?

2. Czy - w przypadku oceny, iż w danym stanie faktycznym oświadczenie w imieniu dziecka na podstawie art. 1015 § 1 KC o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka - złożenie do sądu przez rodziców wniosku o zezwolenie na złożenie stosownego oświadczenia nie ma wpływu na bieg terminu określonego w art. 1015 § 1 KC, czy też ma wpływ na bieg przedmiotowego terminu wobec dopuszczalności zastosowania analogii z przepisów normujących bieg terminu przedawnienia?

3. W przypadku przyjęcia, że złożenie do sądu opiekuńczego wniosku o zezwolenie na złożenie oświadczenia na podstawie art. 1015 § 1 KC ma wpływ na bieg terminu określonego w tym przepisie, to czy polega on na tym, że:

3.1.) następuje zawieszenie biegu terminu określonego w art. 1015 § 1 KC na czas trwania postępowania przed sądem opiekuńczym, albo
3.2.) następuje przerwanie biegu tego terminu, albo
3.3.) termin nie biegnie od chwili złożenia do sądu opiekuńczego wskazanego wniosku do chwili uprawomocnienia się postanowienia sądu opiekuńczego zezwalającego na złożenie oświadczenia o określonej treści oraz w czasie niezbędnym do złożenia oświadczenia bez nieuzasadnionej zwłoki, chyba że wskazany termin, uwzględniając czas trwania postępowania opiekuńczego, jeszcze nie upłynął; wtedy złożenie oświadczenia może nastąpić w dowolnej chwili, przed upływem sześciu miesięcy od dowiedzenia się przez przedstawiciela ustawowego o tytule powołania małoletniego do spadku?" podjął uchwałę:

1. Złożenie przez rodziców w imieniu małoletniego dziecka oświadczenia o odrzuceniu spadku jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka.

2. Termin przewidziany w art. 1015 § 1 KC nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania oświadczenie małoletniego powinno być złożone niezwłocznie, chyba że termin ten jeszcze nie upłynął.

Komentarz eksperta:

Najnowsze orzeczenie Sądu Najwyższego utrwala dotychczasową linię orzeczniczą, według której oświadczenie o odrzuceniu spadku składane przez rodziców w imieniu dziecka traktowane powinno być jako czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu, wobec czego dla skuteczności takiego oświadczenia wymagana jest zgoda sądu rodzinnego. Wątpliwości interpretacyjne budziła sytuacja,w której rodzice występowali do sądu rodzinnego ze stosownym wnioskiem przed upływem sześciomiesięcznego terminu przewidzianego na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, a orzeczenie sądu zapadało po upływie przewidzianego w art. 1015 k.c. terminu. Gdyby literalnie interpretować przepis art. 1015 k.c. dziecko mogłoby być pozbawione możliwości odrzucenia spadku nawet w sytuacji od niego całkowicie niezależnej np. w przypadku gdyby rozpatrywanie wniosku przez właściwy sąd przedłużało się z przyczyn leżących po stronie sądu.

r.pr. Piotr Bazyluk